Wat als je bang bent om verlaten te worden of je partner niet vertrouwt?

Stel, je hebt een goed leven en je bent gelukkig met je partner. Af en toe een gezonde dosis onzekerheid hoort hierbij. Maar soms kunnen je gevoelens op hol slaan. Zou het mijn intuïtie zijn of ben ik gewoon paranoïde? zijn gedachten die door je hoofd kunnen gaan. Vaak heeft het niet eens zozeer met je partner te maken als wel met je eigen angsten. Deze angsten kunnen een loopje met je nemen, waardoor je je partner steeds vaker wantrouwt en controleert. Hiermee stoppen blijkt makkelijker gezegd dan gedaan.

Zelfs in de beste relaties zijn we wel eens bang om elkaar kwijt te raken. Maar als de angst om verlaten te worden zo erg is dat je de gekste dingen gaat doen, bijvoorbeeld stalken, je partner controleren, zijn telefoon checken, elke keer wanneer hij met anderen uitgaat je zwak, ziek en misselijk voordoen zodat hij toch maar thuisblijft of wanneer je je in andere bochten kronkelt om je eigen angsten te neutraliseren, kan er sprake zijn van ‘abnormale verlatingsangst’.

Tijd dus om aan de bel te trekken! Hoewel abnormale verlatingsangst geen officiële aanduiding is in het grote handboek voor psychiaters; het DSM-IV-TR (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, een Amerikaans handboek voor diagnose en statistiek van psychische aandoeningen dat in de meeste landen als standaard in de psychiatrische diagnostiek dient. De huidige versie (uit 2000) is een tekstrevisie van de vierde editie, aangeduid als DSM-IV-TR), is zogenaamde ‘separatieangststoornis’ wel terug te vinden.

Volgens deze bijbel voor psychiaters ontstaat verlatingsangst meestal in de kindertijd of adolescentie en kan het ook volwassenen teisteren. De stoornis wordt gekenmerkt door overdreven angst om te worden gescheiden van iemand aan wie je zeer gehecht bent (denk aan ouders of partner). Bij een vrouw kan dit zich uiten in overdreven bezorgdheid wanneer haar man bijvoorbeeld op zakenreis gaat, in grote angst om alleen te zijn of in simpelweg niet alleen kunnen zijn. Ook terugkerende nachtmerries over een eventuele scheiding horen bij het rijtje angsten die voortkomen uit verlatingsangst. Vaak zijn mensen met zulke buitensporige verlatingsangst zo gevangen in hun gevoelens en negatieve spiraal dat ze er alleen niet uitkomen.

Anja bijvoorbeeld is 35 jaar en heeft als kind een hoop meegemaakt. Haar moeder was alcoholist en haar vader werd ziek toen ze nog klein was. Toen ze tien jaar was, overleed hij. Haar vader was haar alles, ze had het er dan ook erg moeilijk mee toen hij ineens uit haar leven was. Daarnaast had ze een dronken moeder en een jongere broer en zus voor wie ze moest zorgen. Nu is ze al haar hele leven lang bang dat ze wordt verlaten. Ze voelt zich alleen en heeft nog niets kunnen verwerken van het verleden. Ze heeft geen idee hoe ze dat moet doen. Ze heeft last van aanhoudende nachtmerries en slaapt bijna niet meer. Marie (40) herkent zichzelf hierin. ‘Ik herken het gevangenzitten in extreme gevoelens, maar bij mij uit zich dat in terugtrekking. Ik word bijvoorbeeld nooit jaloers, integendeel, mijn gevoel voor eigenwaarde is zo gering dat ik mijn vriend gelijk geef als hij geïnteresseerd lijkt te zijn in een ander, die altijd veel beter en interessanter is dan ik. Vervolgens trek ik me terug.’

Pak je verlatingsangst aan met eft

Therapeut Paul Vrenssen richtte Trainingsbureau Levenskracht op en helpt mensen met hun verlatingsangst en andere soorten angsten om te gaan. Dit doet hij met behulp van de zogenaamde eft-methode: Emotional Freedom Techniques. Volgens hem is zo’n 80% van de deelnemers na de individuele of groepstraining Verlatingsangst vrij van klachten of heeft een sterke verbetering zien optreden. Eft kun je vergelijken met een emotionele versie van acupunctuur, maar dan zonder de naalden. Het is een methodiek binnen de energie psychologie en een kruising tussen oosterse en westerse helingsvisies. Eft combineert het werken met het energiesysteem (de energiemeridianen oftewel de energiebanen die door het lichaam lopen) en de reguliere psychologie. Bij een eft-training wordt de deelnemer geleerd om zelf met twee vingers op zeven ontspanningspunten oftewel uiteindes van energiemeridianen te “kloppen”. Door op deze ontspanningspunten te kloppen, in combinatie met het werken met ervaringen uit het verleden of overtuigingen (dit gebeurt verbaal), kan de emotionele lading of de energieblokkade worden losgelaten. Zo kun je je innerlijke emotionele wereld letterlijk en figuurlijk “schoonmaken”. Door eft op de juiste wijze te leren gebruiken, kunnen bijzonder snel en effectief vele emotionele pijnpunten worden aangepakt. En de deelnemer leert de basistechniek zelf toe te passen, dus wordt daarbij niet afhankelijk van de therapeut,’ aldus Paul.

Wat zijn de oorzaken van verlatingsangst?

Uiteraard kunnen we alles wel weer op de eeuwige slechte jeugd gooien; vaak is die de oorzaak van alle emotionele ellende. Maar in hoeverre heeft je verleden te maken met verlatingsangst? Gaat het hier wéér om een onbereikbare vader en/of een afstandelijke moeder of hebben je angsten ook veel te maken met je eigen karakter? Paul vertelt dat verlatingsangst meestal verschillende oorzaken kent. Een kind heeft in de jaren voorafgaand aan de latere tienerjaren een gelijke stroom liefde van de moeder en de vader nodig. Vaak ontbreekt het aan een van deze stromen, bijvoorbeeld: doordat de vader overlijdt, door een scheiding, doordat de vader vaak afwezig is of doordat de vader of de moeder emotioneel gesloten en is. Een andere oorzaak schuilt in een eerste belangrijke relatie waarin iets misgaat, zoals een man die vreemdgaat of de relatie plotseling afbreekt.

Wat het karakter betreft: wie je bent wordt gevormd door je genen en door de externe stimuli die je in je leven hebt gehad. Als verlatingsangst in de familie zit (dus oma of moeder had het), dan heeft het kind kunnen opmerken dat deze vrouwen in het gezin het gevoel hadden dat ze werden verlaten, want dat uitten ze richting hun partner. Zoiets kan zeker invloed hebben op hoe een kind later zelf in relaties staat. Via de genen kan deze problematiek dus worden doorgegeven, maar dat gaat bijna altijd gepaard met één van de genoemde oorzaken. Pauls constatering is dat vrouwen meestal te maken krijgen met verlatingsangst en mannen vaker met bindingsangst. Daarbij is de verlatingsangst vaker gekoppeld aan een vader die vroegtijdig het gezin verliet of niet ‘emotioneel aanwezig’ was en bindingsangst vaker aan een emotioneel niet aanwezige of fysiek afwezige moeder. Dit zijn echter richtlijnen en geen zekerheden. Je zou ook kunnen zeggen dat een man nog altijd bang is om zijn vrijheid te verliezen en een vrouw juist weer bang is (vanwege kinderen) om de geborgenheid van de man te verliezen.

Verlatingsangst versus bindingsangst

Verlatingsangst komt al bij de allereerste relaties voor. In eerste instantie hebben vrouwen het nog niet meteen door, maar wanneer de angst dat iemand je verlaat ook in andere relaties aanwezig blijft, ontstaat er een patroon. Een solide relatie bestaat uit twee partijen die beiden hun eigen leven leiden en worden aangevuld door de ander. Op het moment dat er wederzijdse afhankelijkheden ontstaan, trekt de relatie scheef. En dat is precies wat er gebeurt bij vrouwen met verlatingsangst: de vrouw in kwestie gaat de partner beklemmen en dat veroorzaakt een gevoel van los willen komen (afstand willen creëren) bij deze partner. Zo komt de relatie onder druk te staan en kan deze mislukken. Dit patroon wordt keer op keer herhaald, omdat de vrouwen in kwestie hun angsten niet onder ogen zien. Die komen namelijk nog steeds vanuit de jeugd naar boven drijven en worden alleen maar door de nieuwe man in hun leven getriggerd. Een patroon dat hier nog bij aansluit, is dat mannen met bindingsangst regelmatig vrouwen met verlatingsangst aantrekken en andersom. Onbewust zoeken ze het bij elkaar op.

De vrouw met verlatingsangst zoekt vaak een man met bindingsangst, omdat ze die emotionele afstand herkent vanuit haar jeugd bij haar vader. Dat voelt vertrouwd, maar intussen is het een val waar ze steeds weer inloopt. Zo wordt ze keer op keer op de proef gesteld. Pas wanneer ze haar eigen patroon doorbreekt, zal ze de test doorstaan. Hoe gaat dat precies in z’n werk? Bij verlatingsangst wil men een partner te dicht en op een beklemmende manier bij zich houden en bij bindingsangst wil men een partner niet te dichtbij laten komen. In beide gevallen gebeurt dit om zichzelf te beschermen tegen de onvermijdelijke pijn van verlating of binding. Deze pijn of emotie is door de eerdere ervaringen in de jeugd of door een heel nare relatie al helemaal in het systeem van de betrokken persoon geprogrammeerd. Bindingsangst en verlatingsangst zijn twee zijden van dezelfde medaille. Pauls methodiek om deze twee soorten angsten weg te halen is dan ook exact dezelfde. Zo worden twee personen beiden feitelijk in hun leven uitgenodigd naar de oorzaken te gaan kijken en deze aan te gaan pakken. Meestal worden vrouwen zich pas laat in de twintig tot eind veertig hiervan bewust. Op dat moment doorzien ze pas het herkenbare patroon van de liefdes in hun leven.

Ruim je spanningen op!

Het probleem in je eentje oplossen kan, maar is moeilijk. Vaste patronen doorbreek je niet een–twee–drie. Je kunt ervoor kiezen om een psycholoog te bezoeken of om het op een andere manier op te lossen, bijvoorbeeld door veel yoga of andere ontspanningsoefeningen te doen of door er veel over te lezen (bijvoorbeeld Het Monsterverbond van Carolien Roodvoets) en door erover te praten. Je kunt ook Pauls richtlijnen gebruiken en de zogenaamde Emotional Freedom Techniques proberen. Hij gaat dus gezamenlijk met jou op zoek naar filmpjes/ervaringen en overtuigingen in jouw leven. Deze ervaringen linkt hij aan de training. Vaak leidt deze weg van ervaringen herbeleven terug naar de oorzaken van de verlatingsangst. Via zeven ontspanningspunten wordt de stress en lading van elke nare gekoppelde ervaring afgehaald. Zodra alle ervaringen en overtuigingen zijn schoongemaakt, kan de relationele sfeer ook echt diep gaan veranderen en een nieuwe wending aannemen.

Of verlatingsangst helemaal te genezen is? Ja. Alhoewel het vaak wel een levensthema is. Met bijvoorbeeld eft kun je heel grote stappen maken. In een volgende relatie (of de huidige) zal nog gewenning aan de nieuwe situatie moeten optreden voor de deelnemer en kunnen nog wat onverwerkte gevoelens naar boven komen, die dan vervolgens ook weer aangepakt moeten worden. Laag voor laag kom je zo door de verlatingsangst heen. Door middel van eft kun je vrij direct zo’n 75% van de spanning opruimen, aldus Paul.

Sonja (45, single) had last van verlatingsangst. Door eft kreeg ze eindelijk inzicht in haar gevoelsleven. Wat ze het meest besefte was hoe erg ze haar vader miste: ‘Ik heb vele relaties gehad. Vaak waren het kortstondige relaties van maximaal een jaar. Altijd had ik het gevoel dat ik mijn vriend bij me moest houden. Altijd lag die angst op de loer dat ik er weer alleen voor zou komen te staan. Het zweet brak me letterlijk uit. Daarom deed ik alles voor hem, zodat hij geen smoesjes kon verzinnen om bij me weg te gaan. Daarbij had ik een sterke behoefte aan bevestiging. Wanneer hij thuiskwam en me nog geen knuffel of zoen had gegeven, voelde ik alweer dat paniekgevoel in mijn onderbuik. Het gevoel dat ik mijn hele leven lang zo goed heb gekend… Toen ik vier jaar was zijn mijn ouders gescheiden. Mijn vader verliet ons huis en ik zag hem bijna nooit meer. Ik heb me echter nooit gerealiseerd dat dit iets te maken kon hebben met mijn relatieverleden. Daar kwam ik pas achter toen ik eft heb geleerd. Uiteindelijk kwam ik bij Paul terecht, omdat ik echt diep in de put zat. Ik had geen kinderen en mijn laatste partner had me verlaten, omdat hij vond dat ik niet voldoende mijn eigen leven leidde. Hij vond dat ik zijn vrijheid beperkte en dat ik te veel op zoek was naar een steunpilaar in mijn leven. Hij wilde een sterkere, meer zelfstandige vrouw. Inmiddels is het nu elf maanden geleden dat ik met eft kennis heb gemaakt. We zijn vier keer een uur bezig geweest met de training. Alle ervaringen van mijn jeugd en mijn slechte relaties werden opgerakeld. Wat ik eigenlijk het meest besefte, was hoe erg ik mijn vader miste. Momenteel kan ik eerlijk zeggen dat ik me lichter en stabieler voel. Ik sta vrolijker in het leven en accepteer dat ik single ben. Ik voel me zeker niet wanhopig en weet dat ik, omdat ik me van binnen heel anders voel, ook een ander soort relatie zal aantrekken. Daar ervaar ik veel rust in. Natuurlijk zijn er moeilijke momenten en vind ik het nog steeds jammer dat ik geen gezin heb zoals zoveel van de vrouwen van mijn leeftijd. Maar ik doe het met wat ik heb en daar ben ik trots op. Ik heb een goede baan en voel me mede daardoor minder afhankelijk van een man in mijn leven.’

De link tussen liefdesverslaving en verlatings- en bindingsangst

Verlatingsangst heeft altijd al bestaan, maar kan in onze nieuwe vrijere maatschappelijke structuren pas echt aan het licht komen; vroeger ging men veel minder vaak scheiden. Nieuwe generaties zijn daar veel mondiger en opener in. Daarnaast is er nu veel meer aandacht voor gevoelens in onder andere de media, waardoor gevoelens en patronen die er sowieso waren nu officieel benoemd kunnen worden als verlatings- of bindingsangst. Volgens Paul is er een link tussen liefdesverslaving en verlatings- én bindingsangst (zie dilemma 5). In relatieverslaving kunnen meerdere dingen spelen. Een vrouw met bindingsangst kan van de ene naar de andere man gaan, omdat de vorige steeds te dichtbij kwam. De relatieverslaving uit zich in een sterke behoefte aan het samenzijn met een man. Maar die man mag dan niet te dichtbij komen. Als deze dame de mannen vervolgens niet meer kan loslaten, kijk je weer tegen een vorm van verlatingsangst aan. Los van dit alles speelt ook nog eens de eeuwenoude sterke behoefte aan mannelijke energie en bevestiging een grote rol. Dit is puur door de natuur bepaald.

Anja (30, samenwonend) had last van verlatingsangst en heeft hulp gezocht. Doordat ze haar vriend los kon laten, is hij dichterbij gekomen: ‘Ik woon vijf jaar samen met mijn vriend, met wie ik al tien jaar een relatie heb. De laatste jaren, zeker sinds we zijn gaan samenwonen, merkte ik dat de spanningen in onze relatie sterk toenamen. Ik voelde me zo onzeker en moest altijd zijn armen om me heen voelen. Hij ging steeds vaker op zakenreis en ik zag hem gemiddeld maar vier avonden in de week. Ik werd jaloers en werd steeds bozer en wantrouwiger. Als hij op zakenreis was, moest hij me elke avond bellen zodra hij in zijn hotel was aangekomen en ook het liefst nog gedurende de dag. Hij heeft zo ontzettend veel geduld met me gehad. Tot een paar maanden geleden. Toen zei hij dat het zo echt niet langer kon. Ik heb besloten hulp te zoeken. Ik had geen zin om hem te verliezen, dat had ik al eens meegemaakt met mijn jeugdliefde. Na acht jaar samen te zijn geweest heeft hij het uitgemaakt, omdat hij vond dat ik zijn leven los van het mijne niet voldoende respecteerde. Ik was er kapot van. Het was dus tijd dat niet weer te laten gebeuren. Ik begrijp nu alle verbanden. Mijn vader overleed toen ik 9 jaar oud was. Plotseling werd hij door een hartkwaal uit het leven gerukt. Ik heb hem altijd vreselijk gemist, want ik was echt papa’s kindje. Mijn moeder kon haar verdriet niet goed verwerken en ik zag haar er bijna aan onderdoor gaan. Zonder dat ik het wist werden deze angsten in mij vastgezet. Gelukkig heb ik nu weer veel zin in mijn toekomst. Ik ben veel rustiger geworden en heb geen problemen meer met het feit dat mijn vriend vaker weg is voor zijn baan. Nu ik hem los heb gelaten, is onze relatie veel hechter.’

Waardeer dit artikel

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.[paytium name=”Eenmalige donatie Nathalie Driessen” description=”Eenmalige donatie Nathalie Driessen”] [paytium_dropdown label=”Ik doneer” options=”1,50/5/10/25/100/250″ options_are_amounts=”true” /] [paytium_field type=”email” label=”Mail (niet verplicht)” required=”false” /][paytium_total label=”Mijn gekozen donatie” /] [/paytium]